Αποτελεί τον κατ’ εξοχήν Πυλώνα με θεματική προσέγγιση και συνδέεται με τις κοινωνικές προκλήσεις και τις βιομηχανικές τεχνολογίες στη λογική έξι Πολυτομεακών Προτεραιοτήτων (Clusters):
- Υγεία
- Πολιτισμός, Δημιουργικότητα και Κοινωνία χωρίς Αποκλεισμούς
- Πολιτική Προστασία για την Κοινωνία
- Ψηφιακές Τεχνολογίες, Βιομηχανία και Διάστημα
- Κλίμα, Ενέργεια και Μεταφορές
- Τρόφιμα, Βιοοικονομία, Φυσικοί Πόροι, Γεωργία και Περιβάλλον
Στον Πυλώνα ΙΙ εντάσσεται επίσης η επιστημονική τεκμηρίωση και τεχνική υποστήριξη των πολιτικών της Ε.Ε., μεταξύ άλλων, μέσω των δραστηριοτήτων του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ).
Στις Πολυτομεακές Προτεραιότητες θα εντάσσονται επίσης δύο νέες Πρωτοβουλίες της Ε.Ε. οι Ευρωπαϊκές Συμπράξεις και οι Αποστολές.
Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Υγεία»
Η Πολυτομεακή Προτεραιότητα (Cluster) «Υγεία» αποτελεί μέρος του Πυλώνα ΙΙ, που αφορά στις παγκόσμιες προκλήσεις και την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας. Βασικός στόχος της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Υγεία» είναι να δημιουργήσει νέες λύσεις στους τομείς της υγείας, κοινωνικής ευημερίας και υγειονομικής περίθαλψης, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην οικονομική ανάπτυξη αλλά και περιβαλλοντική βιωσιμότητα της Ε.Ε.
Το περιεχόμενο της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Υγεία» σχεδιάστηκε καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο πλανήτης γενικότερα, βρίσκονται αντιμέτωποι με την πρώτη πανδημία έπειτα από σχεδόν έναν αιώνα. Παρόλο που η πανδημία αυτή έχει έντονα αναδείξει αδυναμίες σε διάφορους τομείς, έχει ταυτόχρονα δώσει μία νέα ώθηση στον τομέα της υγείας, προβάλλοντας και αναγνωρίζοντας τον κομβικό ρόλο που επιτελούν τα συστήματα και οι επαγγελματίες υγείας στην αντιμετώπιση τέτοιων κρίσεων. Υπογράμμισε επίσης τη δύναμη της έρευνας και της καινοτομίας στην ανακάλυψη νέας γνώσης και στην ανάπτυξη ρηξικέλευθων τεχνολογιών που μας επιτρέπουν να ανταποκριθούμε γρήγορα και αποτελεσματικά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα εμβόλια για τον κορωνοϊό.
Για την αποκατάσταση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων που προκλήθηκαν από την πανδημία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν σε ένα πλάνο που θα οδηγήσει στην έξοδο από την κρίση και θα θέσει τα θεμέλια για μια σύγχρονη και βιώσιμη Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Υγεία» του Προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη» αποτελεί, ανάμεσα σε άλλες δράσεις, ένα από τα βασικά χρηματοδοτικά εργαλεία για την επίτευξη των πιο πάνω στόχων. Στηρίζεται στη συλλογικότητα που μπορεί να επιφέρει η έρευνα και η καινοτομία, και επιδιώκει να συμβάλει στη ανάκαμψη της ανθρωπότητας, και να καταστήσει την κοινωνία πιο ανθεκτική, καθώς και τα συστήματα υγείας καλύτερα προετοιμασμένα για κάθε μελλοντική έκτακτη ανάγκη της δημόσιας υγείας.
Το Πρόγραμμα Εργασίας της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Υγεία», το οποίο έχει προϋπολογισμό κοντά στα 8 δισεκατομμύρια, αποτελείται από 6 Θεματικές Ενότητες (Destinations) που σκοπό έχουν να συνεισφέρουν στην υλοποίηση των στόχων και των επιδιωκόμενου αντικτύπου του Προγράμματος Εργασίας. Οι 6 Θεματικές Ενότητες είναι οι ακόλουθες:
- Staying healthy in a rapidly changing society.
- Living and working in a health-promoting environment.
- Tackling diseases and reducing disease burden.
- Ensuring access to sustainable and high-quality health care in the EU.
- Unlocking the full potential of new tools, technologies and digital solutions for a healthy society.
- Maintaining a sustainable and globally competitive health-related industry.
Οι εν λόγω Θεματικές Ενότητες καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα υπό-ενοτήτων και είναι αλληλένδετες μεταξύ τους. Επιλέχθηκαν επειδή θίγουν βασικές αδυναμίες του τομέα της υγείας και παρέχουν μια σαφή προοπτική για το τι μπορεί να ωφελήσει τους ανθρώπους, τους ασθενείς αλλά και τον γενικό πληθυσμό. Σε αυτές τις 6 Θεματικές Ενότητες θα εντάσσονται επίσης δύο νέες Πρωτοβουλίες της Ε.Ε., οι Ευρωπαϊκές Συμπράξεις (Partnerships) και οι Αποστολές (Missions). Αναφορικά με τις Ευρωπαϊκές Συμπράξεις, στην «Υγεία» περιλαμβάνονται 8 συνολικά, οι οποίες θα προκηρύσσονται σε διαφορετικά χρονικά σημεία της Προγραμματικής Περιόδου που καλύπτει το Πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη». Όσον αφορά τις Αποστολές, το Πρόγραμμα Εργασίας της «Υγείας» θα περιλαμβάνει συνέργειες με την Αποστολή «Καρκίνος».
Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Πολιτισμός, Δημιουργικότητα και χωρίς αποκλεισμούς Κοινωνία»
Η 2η Πολυτομεακή Προτεραιότητα με τίτλο «Πολιτισμός, Δημιουργικότητα και χωρίς αποκλεισμούς Κοινωνία» εντάσσεται στον Πυλώνα II του Προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη», με θέμα «Παγκόσμιες Προκλήσεις και Ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Βιομηχανίας». Η Ε.Ε. αποβλέπει μέσω της συγκεκριμένης Πολυτομεακής Προτεραιότητας να υλοποιήσει τους στόχους που έχει θέσει σε σχέση με την ενίσχυση της δημοκρατικής διακυβέρνησης και της συμμετοχικότητας των ευρωπαίων πολιτών, της προώθησης και διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς της πολυπολιτισμικής Ευρώπης, ανταποκρινόμενη παράλληλα στη διαμόρφωση του κοινωνικού, οικονομικού, τεχνολογικού και πολιτιστικού μετασχηματισμού.
Η Ε.Ε. στοχεύει στην υλοποίηση των αναπτυξιακών επιδιώξεων που έχουν θέσει τα Ηνωμένα Έθνη (UN Sustainable Development Goals (SDGs), οι οποίες έχουν άμεσο αντίκτυπο στον πολιτισμό, τη δημιουργικότητα και τη χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία.[1] Ως εκ τούτου, σειρά Ευρωπαϊκών Πολιτικών Προτεραιοτήτων όπως η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», η «Προετοιμασία της Ευρώπης για τη Νέα Ψηφιακή Εποχή», η «Νέα Ώθηση για την Ευρωπαϊκή Δημοκρατία», η «Ενδυνάμωση της Ε.Ε. στο Παγκόσμιο Σκηνικό», «Μια Οικονομία που Λειτουργεί για τους Ευρωπαίους Πολίτες» και η «Προστασία του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής» θα συνεισφέρουν σημαντικά προς τούτο. Οι εν λόγω Ευρωπαϊκές Πολιτικές Προτεραιότητες συμβάλουν και στους Κύριους Στρατηγικούς Προσανατολισμούς (Key Strategic Orientations – ΚSO) για Έρευνα και Καινοτομία που είναι: (α) KSO A: η προώθηση μιας ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας καθοδηγώντας την ανάπτυξη βασικών ψηφιακών τεχνολογιών και τεχνολογιών αιχμής και (β) KSO D: δημιουργία μιας πιο ανθεκτικής, δημοκρατικής και χωρίς αποκλεισμούς ευρωπαϊκής κοινωνίας.
Μέσω της Έρευνας και της Καινοτομίας, η 2η Πολυτομεακή Προτεραιότητα στοχεύει στο να ενισχύσει την κατανόηση των πολυεπίπεδων μετασχηματισμών της κοινωνίας, επιδιώκοντας στην παροχή τεκμηριωμένων επιλογών και λύσεων για ψηφιακή ανάκαμψη σε μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία. Ως εκ τούτου, οι βασικοί τομείς παρέμβασης (intervention areas) που έχουν τεθεί είναι:
- Δημοκρατία και Διακυβέρνηση
- Κοινωνικός και Οικονομικός Μετασχηματισμός
- Πολιτισμός, Πολιτιστική Κληρονομιά και Δημιουργικότητα
Μέσω των προαναφερθέντων παρεμβάσεων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει σημαντικό αντίκτυπο σε επίπεδο Έρευνας και Καινοτομίας σε ουσιαστικά θέματα που ταλανίζουν την ευρωπαϊκή κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, αναμένεται ότι η δημοκρατική διακυβέρνηση θα βελτιωθεί σε επίπεδο διαφάνειας, αποτελεσματικότητας, λογοδοσίας και ως εκ τούτου θα αυξήσει την αξιοπιστία των ευρωπαίων πολιτών στους θεσμούς και τις πολιτικές που θα έχουν ως βάση ένα κράτος δικαίου. Παράλληλα, αναμένεται να βελτιώσει την ανταπόκριση της Ένωσης στις κοινωνικο-οικονομικές προκλήσεις λόγω της πανδημίας, αναπτύσσοντας τεκμηριωμένες πολιτικές για την απασχόληση, την εκπαίδευση, την κοινωνική δικαιοσύνη και τις ανισότητές. Επιπρόσθετα, αναμένεται ότι θα αποδεσμευθεί η δυναμική του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, των τεχνών και της δημιουργίας και να προσφέρει λύσεις για συνθήκες κοινωνικής και οικονομικής βιωσιμότητας.
Το περιεχόμενο της 2ης Πολυτομεακής Προτεραιότητας του «Ορίζοντα Ευρώπη» χωρίζεται σε 3 βασικούς Θεματικούς Τομείς (Destinations), οι οποίοι αναμένεται να ανταποκριθούν στη στόχευση και στις επιδιώξεις που έχουν περιγραφεί πιο πάνω:
- 1ος Θεματικός Τομέας: Καινοτόμος Έρευνα για τη Δημοκρατία και τη Διακυβέρνηση.
- 2ος Θεματικός Τομέας: Καινοτόμος Έρευνα για την Πολιτιστική Κληρονομιά και την Πολιτισμική και Δημιουργική Βιομηχανία.
- 3ος Θεματικός Τομέας: Καινοτόμος Έρευνα για τον Κοινωνικό και Οικονομικό Μετασχηματισμό.
O συνολικός Προϋπολογισμός που κατανέμεται για τη συγκεκριμένη Προτεραιότητα ανέρχεται στα 2,28 δις Ευρώ, εκ των οποίων 423,02 εκατ. Ευρώ θα παραχωρηθούν στο πλαίσιο του πρώτου Προγράμματος Εργασίας για την περίοδο 2021-2022.
[1] UN Sustainable Development Goals (SDGs) που σχετίζονται με τη 2η Προτεραιότητα: SDG 1 (No poverty), SDG 3 (Good Health and Well-being), SDG 4 (Quality Education), SDG 5 (Gender Equality), SDG 8 (Decent Work and Economic Growth), SDG 10 (Reduced Inequalities), SDG 11 (Sustainable Cities and Communities), SDG 12 (Responsible Consumption and Production), SDG 16 (Peace, Justice, and Strong Institutions).
Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Πολιτική Προστασία για την Κοινωνία»
Στόχος της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Πολιτική Προστασία για την Κοινωνία» (Cluster 3: Civil Security for Society) είναι να προσφέρει νέες λύσεις σε θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια των πολιτών και την κυβερνοασφάλεια, την πρόληψη κινδύνων από φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές και την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Επιπλέον, μαθαίνοντας μέσα από τις προκλήσεις που προέκυψαν κατά την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, επιδιώκει στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας και διατομεακών εργαλείων για την πρόληψη, μετριασμό, και ετοιμότητα στη διαχείριση κρίσεων, συμπεριλαμβανομένων και των υγειονομικών κρίσεων.
Τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν από την Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Πολιτική Προστασία για την Κοινωνία», καλούνται να συνεισφέρουν σε σημαντικές πολιτικές προτεραιότητες της Ε.Ε. σχετικές με την ασφάλεια. Εκτός από την ερευνητική κοινότητα και τις επιχειρήσεις, επαγγελματίες και τελικοί χρήστες σε τομείς της πολιτικής προστασίας (όπως σχετικές εθνικές αρχές) αναμένονται να έχουν ενεργή συμμετοχή και να συμβάλουν ουσιαστικά στην ανάπτυξη και πρακτική εφαρμογή των πιο πάνω λύσεων.
Το Πρόγραμμα Εργασίας της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Πολιτική Προστασία για την Κοινωνία» αναμένεται να έχει προϋπολογισμό γύρω στα 1.6 δισεκατομμύρια ευρώ και αποτελείται από 6 Θεματικές Ενότητες (Destinations):
- Better protect the EU and its citizens against Crime and Terrorism
Αυτή η Θεματική Ενότητα επιδιώκει να συμβάλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της εγκληματικότητας και τρομοκρατίας, μέσω ισχυρότερης πρόληψης, ετοιμότητας και αντίδρασης, και καλύτερης κατανόησης των ανθρώπινων, κοινωνικών και τεχνολογικών πτυχών της εγκληματικότητας.
- Effective management of EU external borders
Περιλαμβάνει δράσεις για βελτιωμένη διαχείριση των αεροπορικών, χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων, επιτρέποντας στους νόμιμους επιβάτες και εμπορεύματα να ταξιδεύουν ευκολότερα στην Ε.Ε., ενώ θα αποτρέπονται οι παράνομες συναλλαγές, η εμπορία ανθρώπων, η πειρατεία και οι τρομοκρατικές ή άλλες εγκληματικές πράξεις.
- Protected infrastructure
Θα χρηματοδοτήσει νέες αποτελεσματικές λύσεις και εφαρμογές τεχνολογιών αιχμής, που θα περιλαμβάνουν αυξημένη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, έτσι ώστε να ενισχυθούν η ανθεκτικότητα και αυτονομία των φυσικών και ψηφιακών υποδομών και να διασφαλιστούν ζωτικές κοινωνικές λειτουργίες.
- Increased Cybersecurity
Σκοπός αυτής της Θεματικής Ενότητας είναι η αύξηση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και η προστασία δεδομένων και δικτύων, εξασφαλίζοντας την τεχνολογική κυριαρχία της Ε.Ε. στον τομέα αυτό, και επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα σεβασμό της ιδιωτικότητας και άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών. Επιδιώκει επομένως να συμβάλει στην ασφάλεια των ευρωπαϊκών υπηρεσιών, διαδικασιών και προϊόντων, και να οδηγήσει σε ισχυρές ψηφιακές υποδομές, ικανές να αντιστέκονται και να αντιμετωπίζουν κυβερνοεπιθέσεις ή άλλες υβριδικές απειλές.
- A Disaster-Resilient Society for Europe
Στοχεύει στη μείωση των απωλειών από φυσικές, ανθρωπογενείς και άλλες τυχαίες καταστροφές, μέσω ενισχυμένων προληπτικών δράσεων, καλύτερης κοινωνικής ετοιμότητας και ανθεκτικότητας, και βελτιωμένης διαχείρισης κινδύνων που στηρίζεται σε συστημικές προσεγγίσεις.
- Strengthened Security Research and Innovation (SSRI)
Αυτή η Θεματική Ενότητα θα υποστηρίζει οριζόντια τους υπόλοιπους πέντε, αποσκοπώντας στη διεύρυνση της γνώσης σε όλους τους τομείς της ασφάλειας και σχετικούς επιστημονικούς κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Στόχος του είναι επίσης να ενισχυθεί η εφαρμογή του κύκλου έρευνας και καινοτομίας και να οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη του κοινού, ώστε να υπάρχει καλύτερη αφομοίωση των αποτελεσμάτων της Προτεραιότητας σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας.
Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Ψηφιακές Τεχνολογίες, Βιομηχανία, Διάστημα»
Η Πολυτομεακή Προτεραιότητα (Cluster) «Ψηφιακές Τεχνολογίες, Βιομηχανία, Διάστημα» αποτελεί μέρος του Πυλώνα ΙΙ, που αφορά στις παγκόσμιες προκλήσεις και την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Στόχος της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Ψηφιακές Τεχνολογίες, Βιομηχανία, Διάστημα» είναι η εξεύρεση λύσεων και η πρόοδος στις ψηφιακές και βιομηχανικές τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένου του διαστήματος, η οποία διαμορφώνει όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας για ένα βιώσιμο μέλλον.
Η κρίση COVID-19 του 2020 έδειξε την ανάγκη ενίσχυσης της βιομηχανικής βάσης της Ευρώπης, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα και την ευελιξία της, τόσο από άποψη τεχνολογιών όσο και αλυσίδων εφοδιασμού, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση της Ε.Ε. από τρίτες χώρες. Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο με αυξημένες αβεβαιότητες και ασταθή γεωπολιτικά συμφέροντα, αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μόνο η ευημερία της Ευρώπης και η οικονομική ανταγωνιστικότητα, αλλά και η ικανότητά της να παράγει και να παρέχει αυτόνομα ζωτικές πρώτες ύλες, τεχνολογίες και υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για το σύνολο της βιομηχανίας.
Καθώς η Ευρώπη προετοιμάζεται για μια ανθεκτική, πράσινη και ψηφιακή ανάκαμψη, η Ε.Ε. θα πρέπει να διατηρήσει μια ισχυρή βιομηχανική και τεχνολογική παρουσία σε σημεία κλειδιά των ψηφιακών και άλλων αλυσίδων εφοδιασμού, σε βιομηχανικά οικοσυστήματα, διασφαλίζοντας παράλληλα την ικανότητά της να έχει πρόσβαση και να λειτουργεί με ασφάλεια στο διάστημα. Αυτό είναι κρίσιμο όχι μόνο ως πρόβλημα παγκόσμιου ανταγωνισμού, αλλά και προστασίας των πολιτών, παροχής υπηρεσιών και προϊόντων υψηλής ποιότητας και διατήρησης των αξιών και του κοινωνικοοικονομικού της μοντέλου.
Για να επιτύχει έναν πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αξίες, η Ευρώπη πρέπει να κυριαρχήσει στις ψηφιακές τεχνολογίες, στο διάστημα αλλά και σε βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής καθώς και να επανεντάξει ορισμένες από τις αλυσίδες εφοδιασμού τους εντός της Ε.Ε. Η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι ακριβώς στην αρχή τους. Οι μεγάλες ευκαιρίες βρίσκονται μπροστά για να τοποθετήσουν την Ευρώπη ως ηγέτιδα δύναμη αυτής της τεχνολογικής και βιομηχανικής μετάβασης.
Το Πρόγραμμα Εργασίας της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Ψηφιακές Τεχνολογίες, Βιομηχανία, Διάστημα» με προϋπολογισμό 15.5 δισεκατομμύρια Ευρώ, αποτελείται από τις ακόλουθες 6 Θεματικές Ενότητες (Destinations) που σκοπό έχουν να συνεισφέρουν στην υλοποίηση των στόχων και των επιδιωκόμενων αντίκτυπων βάσει του Στρατηγικού Σχεδίου του Προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη»:
- Climate neutral, circular and digitized production.
- Increased autonomy in key strategic value chains for resilient.
- World leading data and computing technologies.
- Digital and emerging technologies for competitiveness and fit for the green deal.
- Open strategic autonomy in developing deploying and using global space-based infrastructures, services, applications and data.
- A human-centred and ethical development of digital and industrial technologies.
Αυτές οι Θεματικές Ενότητες περιλαμβάνουν έναν μεγάλο αριθμό υποενοτήτων, οι οποίες επιλέχθηκαν βάσει των προτεραιοτήτων της Ε.Ε. με γνώμονα την επίτευξη των επιδιωκόμενων αντικτύπων και καλύπτουν το ευρύτατο φάσμα της συγκεκριμένης Πολυτομεακής Προτεραιότητας.
Ταυτόχρονα, οι 10 συνολικά Ευρωπαϊκές Συμπράξεις, οι οποίες περιλαμβάνονται στην Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Ψηφιακές Τεχνολογίες, Βιομηχανία, Διάστημα» θα προκηρύσσονται σε διαφορετικά χρονικά σημεία της Προγραμματικής Περιόδου του Προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη» σε συνδυασμό με την νέα ευρωπαϊκή πρωτοβουλία των Αποστολών (Missions) προσφέροντας επιπλέον ευκαιρίες χρηματοδότησης.
Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Κλίμα, Ενέργεια και Μεταφορές»
Ο πρωταρχικός στόχος της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Κλίμα, Ενέργεια και Μεταφορές» (Cluster 5: Climate, Energy and Mobility) είναι να συνεισφέρει στην επιτάχυνση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και στον σχετικό μετασχηματισμό της οικονομίας, της βιομηχανίας και της κοινωνίας με σκοπό την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας της Ευρώπης έως το 2050.
Οι δραστηριότητες αυτής της Πολυτομεακής Προετεραιότητας υποστηρίζουν την εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων (Paris Agreement) και των Στόχων Αειφόρου Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Sustainable Development Goals). Με τη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας, την επιτάχυνση του οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού, την ταχύτερη ψηφιοποίηση και με τη δημιουργία ανάπτυξης που βασίζεται στην καινοτομία και χωρίς αποκλεισμούς, οι δραστηριότητες θα βοηθήσουν την ανάκαμψη της Ευρώπης μετά την κρίση που έχει προκληθεί από την πανδημία του Covid-19, συμβάλλοντας άμεσα στις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Green Deal, a Europe fit for the digital age, an economy that works for the people, κτλ).
Το Πρόγραμμα Εργασίας (Work Programme) της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Κλίμα, Ενέργεια και Μεταφορές» αναμένεται να έχει προϋπολογισμό γύρω στα 3 δισεκατομμύρια Ευρώ για την περίοδο 2021-2022 και συνολικά 15 δισεκατομμύρια Ευρώ για όλη την διάρκεια του Προγράμματος «Ορίζοντα Ευρώπη». Το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού θα διατεθεί για χρηματοδότηση έργων έρευνας και καινοτομίας, τα οποία θα επιλέγονται μέσα από ανταγωνιστικές διαδικασίες.
Πιο συγκεκριμένα, το Πρόγραμμα Εργασίας για την περίοδο 2021-2022 είναι χωρισμένο σε 6 Θεματικές Ενότητες (Destinations) στα πλαίσια των οποίων αναμένεται να ανακοινωθούν γύρω στις 20 Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων (Calls for Proposals) και οι οποίες θα περιλαμβάνουν περίπου 200 Θεματικά Πεδία (topics). Πιο κάτω παρατίθεται σύντομη περιγραφή των θεματικών ενοτήτων της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Κλίμα, Ενέργεια και Μεταφορές»:
- Climate sciences and responses for the transformation towards climate neutrality
Οι δραστηριότητες που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο αυτής της ενότητας θα συνεισφέρουν στην βελτίωση της γνώσης του κλιματικού συστήματος της γης, της ικανότητας πρόβλεψης και εκτίμησης των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών καθώς και του σχεδιασμού και της αξιολόγησης λύσεων για τον μετριασμό των κλιματικών αλλαγών συμπεριλαμβανομένης της σχετικής προσαρμογής και μετασχηματισμού της κοινωνίας.
- Cross-sectoral solutions for the climate transition
Αυτή η ενότητα καλύπτει θεματικές περιοχές οριζόντιου χαρακτήρα, οι οποίες μπορούν να παρέχουν βασικές λύσεις και εφαρμογές για το κλίμα, την ενέργεια και τις μεταφορές. Οι περιοχές αυτές είναι: οι μπαταρίες, το υδρογόνο, οι κοινότητες και οι πόλεις, οι πρωτοποριακές τεχνολογίες καθώς και η εμπλοκή των πολιτών.
- Sustainable, secure and competitive energy supply
Περιλαμβάνει δραστηριότητες που στοχεύουν στον βιώσιμο, ασφαλή και ανταγωνιστικό ενεργειακό εφοδιασμό και καλύπτει 3 τομείς: (α) τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, (β) το ενεργειακό σύστημα συμπεριλαμβανομένων των δικτύων και της αποθήκευσης της ενέργειας και (γ) τη συλλογή, χρήση και αποθήκευση άνθρακα.
- Efficient, sustainable and inclusive energy use
Στοχεύει στην ζήτηση της ενέργειας και επικεντρώνεται στην αποδοτική χρήση της ενέργειας όσον αφορά τα κτίρια και τη βιομηχανία.
- Clean and competitive solutions for all transport modes
Περιλαμβάνει δραστηριότητες που στοχεύουν στον μετριασμό των επιπτώσεων των μεταφορών στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία και στην βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, καθώς και της ανταγωνιστικότητας των διαφορετικών μέσων μεταφοράς: οδικές, αεροπορικές και πλωτές μεταφορές.
- Safe, Resilient Transport and Smart Mobility services for passengers and goods
Περιλαμβάνει δραστηριότητες που αφορούν στην ασφαλή και έξυπνη μετακίνηση επιβατών και αγαθών, οι οποίες κατανέμονται σε 3 υπό-ενότητες: (α) διασυνδεδεμένα, συνεργατικά και αυτοματοποιημένα μέσα μεταφοράς, (β) βιώσιμα συστήματα μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων και (γ) ασφάλεια των μέσων μεταφοράς.
Πολυτομεακή Προτεραιότητα «Τρόφιμα, Βιοοικονομία, Φυσικοί Πόροι, Γεωργία και Περιβάλλον»
Η Πολυτομεακή Προτεραιότητα (Cluster) «Τρόφιμα, Βιοοικονομία, Φυσικοί Πόροι, Γεωργία και Περιβάλλον» εντάσσεται στον Πυλώνα ΙΙ, ο οποίος αφορά στις παγκόσμιες προκλήσεις και την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Έχοντας στο επίκεντρο την ανάγκη για ριζικό οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό, η Ε.Ε. επιδιώκει την εξισορρόπηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών στόχων της και την αναπροσαρμογή των ευρωπαϊκών οικονομικών δραστηριοτήτων σε μια αειφόρο πορεία, υιοθετώντας για το σκοπό αυτό μια σειρά εμβληματικών στρατηγικών πολιτικών πρωτοβουλιών, ανάμεσα τους και η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία». Στο πλαίσιο αυτό βασικός στόχος της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Τρόφιμα, Βιοοικονομία, Φυσικοί Πόροι, Γεωργία και Περιβάλλον» του «Ορίζοντα Ευρώπη» είναι μέσω της χρηματοδότησης δράσεων έρευνας και καινοτομίας, η αναστολή και η αναστροφή των επιπτώσεων στο περιβάλλον και την βιοποικιλότητα, η καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων, η εξυπηρέτηση των κλιματικών στόχων και η διασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων και του νερού μέχρι το 2030.
Το Πρόγραμμα Εργασίας (Work Programme) της Πολυτομεακής Προτεραιότητας «Τρόφιμα, Βιοοικονομία, Φυσικοί Πόροι, Γεωργία και Περιβάλλον αναμένεται να έχει προϋπολογισμό γύρω στα 1,8 δισεκατομμύρια Ευρώ για την περίοδο 2021-2022 και συνολικά 9 δισεκατομμύρια Ευρώ για όλη την διάρκεια του Προγράμματος «Ορίζοντα Ευρώπη», με το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού να διατίθεται για χρηματοδότηση έργων έρευνας και καινοτομίας, τα οποία θα επιλέγονται μέσα από ανταγωνιστικές διαδικασίες κατόπιν ανακοίνωση Προσκλήσεων για υποβολή προτάσεων. Πιο συγκεκριμένα, το Πρόγραμμα Εργασίας για την περίοδο 2021-2022 είναι χωρισμένο σε 7 Θεματικές Ενότητες (Destinations), στο πλαίσιο των οποίων αναμένεται να ανακοινωθούν περί στις 19 Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων (Calls for Proposals) και οι οποίες θα περιλαμβάνουν περί τα 192 Θεματικά Πεδία (Topics).
Πιο κάτω παρατίθεται σύντομη περιγραφή των θεματικών ενοτήτων της Πολυτομεακής Προτεραιότητας:
- Biodiversity and Ecosystem Services
Οι δραστηριότητες που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο αυτής της Θεματικής Ενότητας θα ενισχύσουν την προσπάθεια για επιστροφή της βιοποικιλότητας σε τροχιά ανάκαμψης μέχρι το 2030, προς όφελος των πολιτών, του κλίματος και του πλανήτη καθώς και στην αειφόρο αποκατάσταση και διατήρηση των οικοσυστημάτων και των συνδεδεμένων υπηρεσιών σε ξηρά και θάλασσα, μέσω της δημιουργίας νέας γνώσης και δράσεων καινοτομίας.
- Fair, healthy and environmentally-friendly food systems from primary production to consumption
Η συγκεκριμένη Θεματική Ενότητα περιλαμβάνει δραστηριότητες που έχουν στόχο την δημιουργία ασφαλών, ανθεκτικών και κλιματικά φιλικών προς το περιβάλλον συστημάτων τροφίμων για όλους τους πολίτες από το στάδιο της πρωτογενούς παραγωγής έως την κατανάλωση, διασφαλίζοντας έτσι την ασφάλεια των τροφίμων και της διατροφής.
- Circular economy and bioeconomy sectors
Η Θεματική Ενότητα έχει στόχο να συμβάλει στην μετάβαση σε μια κυκλική και κλιματικά ουδέτερη βιοικονομία, η οποία θα περιλαμβάνει ολοκληρωμένες και ασφαλείς κυκλικές λύσεις που θα διασφαλίζουν την απρόσκοπτη ροή υλικών και τις αλυσίδες αξίας προϊόντων σε πληθώρα τομέων με γεωγραφική και θεματική κατανομή.
- Clean environment and zero pollution
Περιλαμβάνει δραστηριότητες που θα έχουν ως πρωταρχικό στόχο τον περιορισμό και την εξάλειψη της ρύπανσης, εξασφαλίζοντας ένα καθαρό περιβάλλον σε έδαφος, αέρα, και θάλασσα για όλους τους πολίτες. Για την επίτευξη του εν λόγω στόχου είναι καθοριστικής σημασίας η ενίσχυση της επιστημονικής γνώσης σχετικά με τις πηγές ρύπανσης, τους τρόπους και τα μέσα υιοθέτησης προληπτικών μέτρων που θα βελτιώνουν την παρακολούθηση και τον έλεγχο, θα μπορούν να εφαρμοστούν με πρακτικό τρόπο και θα εισάγουν αποτελεσματικές μεθόδους αποκατάστασης.
- Land, oceans and water for climate action
Μέσα από την εν λόγω Θεματική Ενότητα θα υποστηριχθούν δραστηριότητες για την κατανόηση και την εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο χερσαίο και θαλάσσιο περιβάλλον, στους φυσικούς πόρους, στη γεωργία και στα συστήματα τροφίμων καθώς και για τον προσδιορισμό των πιθανών επιλογών για μετριασμό αυτών των επιπτώσεων στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία και της ανάπτυξη σχετικών μέσων προσαρμογής.
- Resilient, inclusive, healthy and green rural, coastal and urban communities
Μέσα από δραστηριότητες διεπιστημονικής έρευνας, με σημαντική συνεισφορά των κοινωνικών επιστημών, θα υποστηριχθεί μια βιώσιμη, ισορροπημένη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη των αγροτικών, παράκτιων και αστικών περιοχών, μέσα από την κατανόηση των επιπτώσεων, της ανάπτυξης καινοτόμων λύσεων και στοχευμένων παρεμβάσεων πολιτικής και της ενθάρρυνσης των κοινοτήτων να αναπτύξουν, να δοκιμάσουν και να αναβαθμίσουν λύσεις που θα απαντούν σε παγκόσμιες προκλήσεις, με τοπικά προσαρμοσμένο τρόπο.
- Innovative governance, environmental observations and digital solutions in support of the Green Deal
Οι δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας που θα υποστηριχθούν μέσω αυτής της Θεματικής Ενότητας έχουν στόχο την αναζήτηση νέων τρόπων διαχείρισης της διαδικασίας μετάβασης και εκσυγχρονισμού των συστημάτων διακυβέρνησης, καθιστώντας διαθέσιμη και προσβάσιμη τη σχετική γνώση και πληροφόρηση. Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν τα υφιστάμενα περιβαλλοντικά δεδομένα και οι ψηφιακές λύσεις με σκοπό την υποστήριξη των σχετικών πολιτικών της Ε.Ε. και ειδικά της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας».
Αποστολές (Missions)
Μέσα από τη διαδικασία του Στρατηγικού Σχεδιασμού έχουν επιλεγεί σε πρώτη φάση πέντε «Αποστολές» με συγκεκριμένους, φιλόδοξους και ταυτόχρονα εφικτούς στόχους.
Οι «Αποστολές» είναι:
- Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, συμπεριλαμβανομένου του Κοινωνικού Μετασχηματισμού
- Καρκίνος
- Υγεία του Εδάφους και Τρόφιμα
- Κλιματικά Ουδέτερες και Έξυπνες Πόλεις
- Υγιείς Ωκεανοί, Υγιείς Θάλασσες και Υγιή Παράκτια και Εσωτερικά Ύδατα
Οι «Αποστολές» θα λειτουργούν ως πλαίσιο, συνδυάζοντας πόρους και θα αναπτύσσουν συνέργειες με εθνικές πρωτοβουλίες.