Ο Πυλώνας Ι έχει ως βασικό στόχο την ενίσχυση και επέκταση της αριστείας της επιστημονικής βάσης της Ε.Ε. Καλύπτει κυρίως πρωτοποριακή έρευνα αιχμής και περιλαμβάνει τα ακόλουθα υπό-Προγράμματα:
Δράσεις Marie Skłodowska Curie - Απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων από τους ερευνητές μέσω της κινητικότητας και της κατάρτισης
Οι Δράσεις Marie Skłodowska-Curie (MSCA) έχουν ως στόχο την προσέλκυση περισσότερων νέων στην ενασχόληση με την έρευνα, την προώθηση της Ε.Ε. ως ελκυστικού προορισμού για κορυφαία ταλέντα από όλο τον κόσμο, και τη διατήρηση και επανένταξη του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού της Ε.Ε. Από τo ξεκίνημα τους το 1996 μέχρι σήμερα, οι Δράσεις MSCA έχουν καταστεί το πρόγραμμα αναφοράς της Ε.Ε. για τη διδακτορική εκπαίδευση και τη μεταδιδακτορική κατάρτιση. Την περίοδο 2014-2020, στο πλαίσιο του Προγράμματος «Ορίζοντας 2020», έχουν υποστηριχθεί πάνω από 65.000 ερευνητές στην Ευρώπη και παγκοσμίως, και έχουν χρηματοδοτήσει πάνω από 1000 κορυφαία διεθνή διδακτορικά δίκτυα.
Οι Δράσεις MSCA επιδιώκουν να ανταποκριθούν στην ανάγκη της Ευρώπης για μια ισχυρή, ανθεκτική, ευέλικτη και δημιουργική βάση ανθρώπινου δυναμικού, που θα διαθέτει τον κατάλληλο συνδυασμό δεξιοτήτων και που θα είναι ικανή να ανταποκρίνεται στις μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας και να καινοτομεί. Η υγειονομική κρίση COVID-19 υπογράμμισε εκ νέου τον καθοριστικό ρόλο του ανθρώπινου κεφαλαίου της Ε.Ε., το οποίο καλείται, μέσα από υψηλή ειδίκευση και διεπιστημονικές ικανότητες, να αντιμετωπίζει τις επερχόμενες προκλήσεις, και να επικοινωνεί έγκυρα επιστημονικά στοιχεία στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, αλλά και στο ευρύτερο κοινό.
Επομένως, στόχος των Προγραμμάτων MSCA είναι να συμβάλουν δραστικά στην επιστημονική αριστεία και να ενισχύσουν τις θέσεις εργασίας, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις, εξοπλίζοντας τους ερευνητές με νέες γνώσεις και δεξιότητες, και εντείνοντας τη συμμετοχή τους σε διεθνείς και διατομεακές συνεργασίες.
Οι χρηματοδοτήσεις αυτές αναμένονται να έχουν θετικό αντίκτυπο, όχι μόνο στους ερευνητές μεμονωμένα, αλλά και στην ανάπτυξη κορυφαίων διδακτορικών προγραμμάτων, μεταδιδακτορικών προγραμμάτων κατάρτισης και συνεργατικών ερευνητικών έργων. Θα έχουν επίσης διαρθρωτικό αντίκτυπο στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και σε άλλους οργανισμούς πέρα από τον ακαδημαϊκό χώρο, διαδίδοντας ευρέως την αριστεία, και θέτοντας πρότυπα για υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και κατάρτιση των ερευνητών, σε ολόκληρο τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ERA) και παγκοσμίως.
Οι Δράσεις MSCA είναι οι ακόλουθες:
1. Διδακτορικά Δίκτυα MSCA (MSCA Doctoral Networks):
Τα Διδακτορικά Δίκτυα MSCA στοχεύουν στην εκπαίδευση δημιουργικών, καινοτόμων και ευέλικτων διδακτορικών υποψηφίων, ικανών να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις, μετατρέποντας τη γνώση και τις ιδέες τους σε προϊόντα και υπηρεσίες, συνεισφέροντας στην οικονομική και κοινωνική ευημερία της Ε.Ε. Τα Δίκτυα αυτά επιδιώκουν να αυξήσουν την ελκυστικότητα και την αριστεία της διδακτορικής κατάρτισης στην Ευρώπη. Θα εξοπλίσουν τους ερευνητές με ένα συνδυασμό ερευνητικών και επαγγελματικών δεξιοτήτων, και θα τους προσφέρουν βελτιωμένες προοπτικές σταδιοδρομίας, μέσω της διεθνούς, διεπιστημονικής και διατομεακής κινητικότητας, σε συνδυασμό με μια διευρυμένη κουλτούρα καινοτομίας.
2. Μεταδιδακτορικές Υποτροφίες MSCA (MSCA Postdoctoral Fellowships):
Στόχος των Μεταδιδακτορικών Υποτροφιών MSCA είναι να ενισχύσουν τις δημιουργικές και καινοτόμες προοπτικές των ερευνητών που κατέχουν ήδη διδακτορικό τίτλο, και επιθυμούν να αποκτήσουν νέες δεξιότητες, μέσω προηγμένης κατάρτισης και διεθνούς, διεπιστημονικής και διατομεακής κινητικότητας. Οι μεταδιδακτορικές υποτροφίες MSCA θα είναι ανοικτές σε εξαίρετους ερευνητές οποιασδήποτε εθνικότητας, συμπεριλαμβανομένων ερευνητών που επιθυμούν να επανενταχθούν στην Ευρώπη, ερευνητών που είχαν εκτοπιστεί λόγω συγκρούσεων, καθώς και ικανών ερευνητών που στοχεύουν σε επανεκκίνηση της ερευνητικής τους σταδιοδρομίας. Το Πρόγραμμα θα ενθαρρύνει επίσης ιδιαίτερα τη συμμετοχή φορέων εκτός του ακαδημαϊκού τομέα.
3. Ανταλλαγές προσωπικού MSCA (MSCA Staff Exchanges):
Το Πρόγραμμα αυτό επιδιώκει να προωθήσει την καινοτόμο, διεθνή, διατομεακή και διεπιστημονική συνεργασία στην έρευνα και καινοτομία, μέσω της ανταλλαγής προσωπικού και ταυτόχρονα ιδεών και γνώσεων. Το Πρόγραμμα θα προάγει μια εκτεταμένη κουλτούρα έρευνας και καινοτομίας, που θα καλωσορίζει και θα επιβραβεύει τη δημιουργικότητα και την επιχειρηματικότητα, και θα βοηθά στη μετατροπή ιδεών σε καινοτόμα προϊόντα, υπηρεσίες ή διαδικασίες. Το Πρόγραμμα θα είναι ανοιχτό τόσο σε ερευνητικό, όσο και σε τεχνικό, διοικητικό και διευθυντικό προσωπικό.
4. Συγχρηματοδότηση MSCA (MSCA COFUND):
Το Πρόγραμμα COFUND συγχρηματοδοτεί νέα ή υπάρχοντα διδακτορικά προγράμματα και προγράμματα μεταδιδακτορικών υποτροφιών σε εθνικό, περιφερειακό ή διεθνές επίπεδο. Στόχος του είναι η διάδοση των βέλτιστων πρακτικών των Δράσεων MSCA, συμπεριλαμβανομένης της διεθνούς, διατομεακής και διεπιστημονικής ερευνητικής κατάρτισης, καθώς και της διακρατικής και διατομεακής κινητικότητας των ερευνητών σε όλες τις φάσεις της σταδιοδρομίας τους.
5. MSCA και Πολίτες (MSCA and Citizens):
Η Δράση αυτή, μέσω της Ευρωπαϊκής Βραδιάς του Ερευνητή (European Researchers’ Night), επιδιώκει να φέρει την έρευνα και τους ερευνητές πιο κοντά στο κοινό, να αυξήσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας, και να ενισχύσει την προβολή της επιστήμης και της ερευνητικής εκπαίδευσης. Θα αναδείξει επίσης το ρόλο των ερευνητών για την κοινωνία και την οικονομία, και τον αντίκτυπο της έρευνας στην καθημερινή ζωή των πολιτών, ενώ θα ενισχύσει το ενδιαφέρον των νέων για πιθανή ερευνητική και επιστημονική σταδιοδρομία.
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας - Έρευνα αιχμής από τους καλύτερους ερευνητές και τις ομάδες τους
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας/European Research Council (ERC), το οποίο ενθαρρύνει έρευνα υψηλής ποιότητας στην Ευρώπη, παρέχοντας μακροχρόνια ανταγωνιστική χρηματοδότηση στη βάση αποκλειστικά της επιστημονικής αριστείας, στους πλέον άριστους επιστήμονες, προκειμένου να υλοποιήσουν πρωτοποριακά ερευνητικά έργα, στην αιχμή της επιστήμης.
Με τη στήριξη του ERC, η ερευνητική βάση θα μπορέσει να ανταπεξέλθει καλύτερα στις συνθήκες της Κοινωνίας της Γνώσης και να συνεισφέρει στη δημιουργία πρωτοποριακής γνώσης, απαραίτητης για την επίλυση των παγκόσμιων, περίπλοκων προκλήσεων που η Ευρώπη αντιμετωπίζει. Το ERC αναμένει ότι θα οδηγήσει σε νέες, απροσδόκητες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις, που θα μπορούν στο απώτερο μέλλον να οδηγήσουν στη δημιουργία ρηξικέλευθων καινοτομιών, νέων αγορών, τομέων, αλλά και κοινωνικών καινοτομιών.
Οι χρηματοδοτήσεις του ERC παρέχονται μέσω προσκλήσεων υποβολής προτάσεων, προς άριστους ερευνητές σε όλα τα στάδια της καριέρας τους, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους, την ηλικία, το που εργάζονται ή το που θα εργάζονται στην Ευρώπη, προσφέροντάς τους τις κατάλληλες συνθήκες για να ενισχύσουν τη δημιουργικότητά τους.
Τα Προγράμματα του ERC συνοψίζονται στο ακόλουθο σχεδιάγραμμα:
ERC Starting Grants
απευθύνονται σε άριστους ερευνητές/ερευνήτριες, στο ξεκίνημα της σταδιοδρομίας τους, με 2 ως και 7 έτη από την απόκτηση του διδακτορικού τους (με δυνατότητα επέκτασης σε ειδικές περιπτώσεις, όπως η μητρότητα), που ξεκινούν τη δική τους ανεξάρτητη ερευνητική ομάδα ή πρόγραμμα. Παρέχεται χρηματοδότηση ύψους μέχρι 1,5 εκ. Ευρώ για μέχρι 5 έτη, με δυνατότητα επιπρόσθετης χρηματοδότησης 1 εκ. Ευρώ σε ειδικές περιπτώσεις.
ERC Consolidator Grants
έχουν ως στόχο να υποστηρίξουν άριστους ερευνητές/ερευνήτριες με περισσότερα από 7 και μέχρι 12 έτη εμπειρίας από την απόκτηση του διδακτορικού τους και με πολλά υποσχόμενα επιστημονικά επιτεύγματα, που στοχεύουν να εδραιώσουν περαιτέρω τη δική τους ανεξάρτητη ερευνητική ομάδα ή πρόγραμμα. Παρέχεται χρηματοδότηση έως 2 εκ. Ευρώ, με δυνατότητα επιπρόσθετης χρηματοδότησης 1 εκ. Ευρώ, για μέχρι 5 χρόνια.
ERC Advanced Grants
απευθύνονται σε ήδη καταξιωμένους, επιστημονικά ανεξάρτητους άριστους ερευνητές/ερευνήτριες, με αναγνωρισμένο ιστορικό ερευνητικών επιτευγμάτων τα τελευταία 10 έτη, οι οποίοι είναι ηγέτες στον τομέα τους. Οι υποψήφιοι/ες λαμβάνουν μέχρι 2,5 εκ. Ευρώ με δυνατότητα για επιπλέον 1 εκ. Ευρώ σε ειδικές περιπτώσεις για έως 5 έτη.
ERC Synergy Grants
χρηματοδοτούν ομάδες 2 έως 4 άριστων Κύριων Ερευνητών/Ερευνητριών, που συμπράττουν συνδυάζοντας τις δεξιότητες, τις γνώσεις και τους πόρους τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν από κοινού περίπλοκα ερευνητικά προβλήματα που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ο καθένας χωριστά. Η χρηματοδότηση φτάνει τα 10 εκ. Ευρώ για μέχρι 6 έτη, με δυνατότητα επιπρόσθετης χρηματοδότησης μέχρι 4 εκ Ευρώ.
ERC Proof of Concept
απευθύνονται σε επιστήμονες που ήδη υλοποιούν ή ολοκλήρωσαν πρόσφατα έργο ERC και παρέχουν 150.000 Ευρώ, προκειμένου να διερευνήσουν τη δυνατότητα μιας ιδέας που προέκυψε στο πλαίσιο του έργου αυτού να μετατραπεί σε καινοτομία, σε μια προσπάθεια να προωθηθούν άριστες ερευνητικές ιδέες προς την αγορά.
Οι αιτητές/αιτήτριες για χρηματοδοτήσεις ERC πρέπει να εισηγηθούν ένα έργο φιλόδοξο, πρωτοποριακό, υψηλού ρίσκου/υψηλής ωφέλειας, που να αφορά έρευνα αιχμής σε οποιοδήποτε τομέα. Μοναδικό κριτήριο αξιολόγησης είναι η επιστημονική αριστεία. Η αξιολόγηση γίνεται με παγκόσμιου επιπέδου peer-review, σε δύο ή τρία στάδια, ένα εκ των οποίων περιλαμβάνει συνέντευξη του υποψήφιου/υποψήφιας.
Στη βάση της επιτυχημένης πορείας στο πλαίσιο των προηγούμενων Προγραμμάτων Πλαίσιο της Ε.Ε., που καθιέρωσε το ERC ως τον κορυφαίο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό οργανισμό για την υποστήριξη της άριστης έρευνας αιχμής, η μετάβαση του ERC στον «Ορίζοντα Ευρώπη» δεν αναμένεται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές. Ορισμένες αξιοσημείωτες αλλαγές είναι η προσθήκη συνεντεύξεων στα Advanced Grants και η τροποποίηση των πάνελ αξιολόγησης.
Ερευνητικές Υποδομές - Ενοποιημένες και διασυνδεδεμένες ερευνητικές υποδομές παγκοσμίου κύρους
Το Πρόγραμμα των «Ερευνητικών Υποδομών» επιδιώκει να συμβάλει στην υλοποίηση των στόχων του Πυλώνα Ι, μέσα από την ανάπτυξη και διασύνδεση των ευρωπαϊκών ερευνητικών υποδoμών και την παροχή διευκολύνσεων στην προσβασιμότητα τους. Απώτερος στόχος του Προγράμματος είναι η ενδυνάμωση της Ευρώπης μέσω της χρήσης και της πρόσβασης ερευνητικών και τεχνολογικών υποδομών παγκόσμιου κύρους.
Τα προηγούμενα Προγράμματα Πλαίσιο έχουν συνεισφέρει σημαντικά σε μια πιο αποτελεσματική χρήση των Υποδομών, και έχουν αναπτύξει μαζί με το Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Φόρουμ για τις Ερευνητικές Υποδομές (European Strategy Forum on Research Infrastructures – ESFRI) μια στρατηγική προσέγγιση σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων για τις πανευρωπαϊκές υποδομές. Επιπρόσθετα, το πρόσφατα δημοσιοποιημένο ESFRI White Paper δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ενσωμάτωση των Ερευνητικών Υποδομών στο οικοσύστημα του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, καθιστώντας το ως μοχλό αποσυμπίεσης αριθμού σημαντικών κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων.
Στόχος του Προγράμματος «Ερευνητικές Υποδομές» είναι η αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, μέσω της ενοποίησης, της διασυνδεσιμότητας και της προσβασιμότητας ευρωπαϊκών ερευνητικών υποδομών παγκόσμιου κύρους. Με βάση και την ανανεωμένη πολιτική του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, απαιτείται η ρητή συμβολή των ερευνητικών και τεχνολογικών υποδομών στους ευρύτερους στόχους πολιτικής της Ε.Ε. για αντιμετώπιση θεμάτων που ταλανίζουν την Ένωση.
Παράλληλα, για να αντιμετωπιστούν οι εν λόγω προκλήσεις και να ενισχυθεί η έρευνα αιχμής, το Πρόγραμμα των «Ερευνητικών Υποδομών» θα υποστηρίξει την παροχή υπηρεσιών των Υποδομών για στήριξη της έρευνας στον τομέα της Υγείας, της επιτάχυνσης του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού και ανάπτυξη προηγμένων επιστημονικών οργάνων, λογισμικού και μεθόδων. Επιπρόσθετα, θα ενισχυθεί η κατάρτιση των χρηστών των ερευνητικών υποδομών και των ερευνητικών και τεχνολογικών ικανοτήτων τους, συμβάλλοντας στην εκπαίδευση και απασχόληση τους αλλά και καθιστώντας τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας ελκυστικό σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το περιεχόμενο του Προγράμματος των «Ερευνητικών Υποδομών» του «Ορίζοντα Ευρώπη» χωρίζεται στις ακόλουθες 5 Θεματικές Ενότητες (Destinations), οι οποίες αναμένεται να ανταποκριθούν στη στόχευση και στις επιδιώξεις που έχουν περιγραφεί πιο πάνω:
- Ανάπτυξη, εδραίωση και βελτιστοποίηση των ευρωπαϊκών ερευνητικών υποδομών, διατηρώντας την παγκόσμια ηγεσία.
- Διατήρηση ενός λειτουργικού, ανοικτού EOSC (European Open Science Cloud) οικοσυστήματος με FAIR δεδομένα.
- Υπηρεσίες ερευνητικών υποδομών για την υποστήριξη της έρευνας στον τομέα της υγείας, την επιτάχυνση του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού και την αναβάθμιση της γνώσης αιχμής.
- Επόμενη γενιά επιστημονικών οργάνων, εργαλείων, μεθόδων και προηγμένων ψηφιακών λύσεων.
- Συνδεσιμότητα δικτύων στην Έρευνα και την Εκπαίδευση – Δυνατότητα συνεργασίας χωρίς περιορισμούς.
O συνολικός Προϋπολογισμός που κατανέμεται για τη συγκεκριμένη Προτεραιότητα ανέρχεται στα 2,4 δισεκατομμύρια Ευρώ, εκ των οποίων γύρω στα 570 εκατομμύρια Ευρώ αναμένεται να παραχωρηθούν στο πλαίσιο του πρώτου Προγράμματος Εργασίας για την περίοδο 2021-2022.